Przepisy kodeksu karnego i innych ustaw karnych wielokrotnie posługują się różnymi pojęciami określającymi wiek sprawcy, ofiary czy świadka.
Od tego czy dana osoba uznana będzie za nieletnią bądź młodocianą zależeć może to czy w ogóle spełnione zostaną przesłanki pozwalające uznać, że zostało popełnione przestępstwo lub czy może ona ponosić odpowiedzialność karną za swoje czyny.
Małoletni
Choć kodeks karny często posługuje się pojęciem małoletniego nie wskazuje jak należy rozumieć ten zwrot. Wskazówkę, a w zasadzie definicję „małoletniego” znajdziemy w kodeksie cywilnym. Zgodnie z art. 10 k.c. małoletnim jest osoba, która nie ukończyła lat 18.
Nieletni
Przepisy nie są jednak aż tak proste. Nie każda osoba poniżej 18-go roku życia jest po prostu małoletnim. Węższym zakresowo pojęciem jest pojęcie nieletniego, które zdefiniowane zostało w kodeksie karnym.
Zgodnie z art. 10 k.k. nieletnim jest osoba, która w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła lat 17, co jest zasadniczo wiekiem wymaganym do ponoszenia odpowiedzialności karnej według zasad określonych w kodeksie karnym.
Odpowiedzialność nieletnich za popełnienie przestępstw opisanych w kodeksie karnym reguluje ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1654 z późn. zm.).
Młodociany
Obok opisanych wyżej pojęć małoletniego i nieletniego prawo karne posługuje się także pojęciem młodocianego. W tej materii sprawa jest najprostsza albowiem kodeks karny zawiera definicję młodocianego, którą znajdziemy w art. 115 § 10. Zgodnie ze wskazanym przepisem:
Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
Status młodocianego w postępowaniu karnym oczywiście nie wyklucza odpowiedzialności karnej za popełniony czyn jednak w pewien sposób ją modyfikuje.
Jednym z wyrazów dostosowywania reakcji karnej do wieku sprawcy jest nakaz kierowania się względami wychowawczymi przy wymierzaniu kary młodocianemu przewidziany w art. 54 § 1 k.k.
W dalszej kolejności wobec sprawcy młodocianego przewidziane są surowsze warunki okresu próby związanego z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności. Wobec sprawcy młodocianego okres próby wynosi od 2 do 5 lat.
Szczególna regulacja dotycząca sprawcy młodocianego przewidziana jest także w kodeksie karnym wykonawczym.
