Warunkowe przedterminowe zwolnienie z odbywania reszty kary jako instytucja umożliwiająca skazanemu wcześniejsze opuszczenie zakładu karnego uregulowana została w art. 77 i następnych kodeksu karnego.
Więcej: Warunkowe przedterminowe zwolnienie
Jak wynika z treści art. 80 k.k. w razie warunkowego zwolnienia czas pozostały do odbycia kary stanowi okres próby, jest to czas kiedy skazany zobowiązany jest do przestrzegania warunków pod jakimi został zwolniony pod groźbą powrotu do zakładu karnego. Okres ten jest szczególnie istotny, ponieważ tylko zachowania skazanego, które miały miejsce w tym okresie mogą stanowić podstawę odwołania warunkowego zwolnienia. Zachowania wcześniejsze lub późniejsze nie mają znaczenia przy orzekaniu w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia.
Kiedy możliwe jest odwołanie warunkowego przedterminowego zwolnienia?
Są sytuację, w których sąd nie ma większego wyboru i musi odwołać przedterminowe zwolnienie. Chodzi tu o:
1) Popełnienie w okresie próby przestępstwa umyślnego, za które prawomocnie orzeczono karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zaznaczyć należy, iż samo skazanie czy też uprawomocnienie się wyroku skazującego może nastąpić już po okresie próby, wymagane jest jedynie aby sam czyn, bądź jego część popełniona została w okresie próby. Omawiany przepis nie przewiduje dodatkowych wymogów co do rodzaju przestępstwa, które stanowić ma podstawę odwołania warunkowego zwolnienia, z jednym tylko ograniczeniem, musi być to przestępstwo umyślne. Jednocześnie nie ma znaczenia rodzaj przestępstwa, za które skazany odbywał karę, z której został zwolniony.
2) Rażące naruszenie porządku prawnego polegające na użyciu przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. Przesłanka ta dotyczy jedynie zwolnionych skazanych za przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej lub innej osoby małoletniej zamieszkujących wspólnie ze sprawcą. Sam fakt stosowania przemocy lub groźby bezprawnej nie wymaga stwierdzenia prawomocnym wyrokiem karnym. Sąd penitencjarny na podstawie zgromadzonych informacji samodzielnie oceni czy zachowanie sprawcy stanowiło rażące naruszenie porządku prawnego, inaczej niż ma to miejsce w wypadku przesłanki opisanej powyżej kiedy sąd orzekający w przedmiocie odwołania zwolnienia związany jest ustaleniami zawartymi w prawomocnym wyroku skazującym za czyn popełniony w okresie próby.
Nie każde użycie przemocy czy groźby bezprawnej wobec wymienionych w przepisie osób stanowić będzie podstawę do odwołania warunkowego zwolnienia. Jedynie użycie przemocy lub groźby bezprawnej, które stanowić będzie rażące naruszenie porządku prawnego, będzie miało znaczenie z punktu widzenia art. 160 k.k.w. wynika to z faktu, iż nie każde naruszenie porządku prawnego ma charakter rażący. Zachowanie sprawcy kwalifikować będziemy jako rażące naruszenie porządku jeżeli będzie stanowiło ono oczywiste, jaskrawe naruszenie tego porządku przy dużym nasileniu złej woli po stronie sprawcy.
Kiedy można próbować przekonać sąd, żeby nie odwoływał warunkowego przedterminowego zwolnienia?
W pewnych sytuacjach sąd ma tzw. luz decyzyjny. W takich wypadkach dobre argumenty mogą przekonać sąd do pozostawienia skazanego na wolności. Z takim przypadkami mamy do czynienia, gdy skazany dopuszcza się innego rodzaju – niż wyżej opisane – rażącego naruszenia porządku prawnego.
Jako przykłady takich naruszeń kodeks wymienia popełnienie przestępstwa oraz uchylanie się przez skazanego od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, przepadku lub środków kompensacyjnych.
Pod pojęciem naruszenia porządku prawnego rozumie się naruszenie powszechnie obowiązujących zasad, zwłaszcza zasad przewidzianych przez prawo karne oraz prawo wykroczeń.
Uchylanie się od wykonywania tych obowiązków może stanowić podstawę odwołania warunkowego zwolnienia. Uchylanie się oznacza sytuację, w której skazany z własnej woli nie wykonuje obowiązków choć ma obiektywne możliwości ich wykonania, a więc jest to zachowanie zawinione. Tym samym nie będą kwalifikowane jako uchylanie się od wykonywania obowiązków sytuacje, w których skazany nie wykonuje obowiązków np. z powodu przebywania w szpitalu.
Procedura odwołania warunkowego przedterminowego zwolnienia
Sąd podejmuje decyzję na posiedzeniu. W takim posiedzeniu może wziąć udział skazany, a także jego obrońca. Jest to okazja do przedstawienia argumentacji która ma przekonać sąd do pozostawienia skazanego na wolności.
Warto pamiętać, że niekorzystne rozstrzygnięcie sądu penitencjarnego w przedmiocie odwołania warunkowego zwolnienia nie pozbawia skazanego szansy na pozostanie na wolności.
