Poprzednim wpisem pokazałem, że recydywa w rozumieniu kodeksu karnego, czyli instytucja zaostrzająca odpowiedzialność karną ma nieco inne od potocznego znaczenie. Dzisiejszy wpis poświęcony będzie jak wskazuje sam tytuł recydywie podstawowej, jak można się domyślić najczęściej spotykanej postaci recydywy.
Sama instytucja recydywy podstawowej została opisana w art. 64 § 1 kodeksu karnego:
„Art. 64. § 1. Jeżeli sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy przestępstwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.”
Analizując przesłanki przewidziane w powyższym przepisie już na pierwszy rzut oka widzimy, że nie chodzi tu o każdego sprawcę, który ponownie popełnia przestępstwo. Recydywa podstawowa (dalej będę nazywał ją po prostu recydywą) ma zastosowanie wyłącznie wobec sprawców przestępstw umyślnych. Dla przyjęcia odpowiedzialności w warunkach recydywy nie ma znaczenia rodzaj popełnionego przestępstwa a jedynie fakt, iż było to przestępstwo umyślne. Ma to o tyle znaczenie, że nawet stosunkowo ciężkie przestępstwo popełnione jednak nieumyślnie, w razie ponownego skazania nie będzie brane pod uwagę jako podstawa odpowiedzialności w warunkach recydywy.
Kolejno ustawa wymaga aby sprawca przestępstwa „pierwszego” odbył co najmniej 6 miesięcy kary pozbawienia wolności, co ważne musi to być kara pierwotna. Możliwe są sytuacje, kiedy sprawca skazany na karę grzywny czy też ograniczenia wolności na skutek zamiany orzeczonej kary finalnie odbywać będzie karę pozbawienia wolności, taka zastępcza kara pozbawienia wolności nie będzie podstawą przyjęcia odpowiedzialności w warunkach recydywy. Podsumowując ten wątek, za „pierwsze przestępstwo” sprawca musi zostać skazany na karę pozbawienia wolności oraz odbyć co najmniej 6 miesięcy tej kary, do okresu tego zalicza się także okres tymczasowego aresztowania, jeżeli został on zaliczony na poczet odbywanej kary.
Idąc dalej, kolejne przestępstwo (nazwijmy je „drugim”) musi także być przestępstwem umyślnym i to podobnym to „pierwszego”. Pewne wątpliwości powstają przy rozumieniu zwrotu „podobnym”, nie chodzi tu o podobieństwo w sposobie działania czy też osobie pokrzywdzonej (choć mogą to być okoliczności świadczące o podobieństwie przestępstw). W pewnym uproszczeniu możemy przyjąć, że za przestępstwa podobne uważa się przestępstwa godzące w to samo/zbliżone dobro prawne np. mienie czy też zdrowie lub życie.
Warto zwrócić uwagę, że obok opisanych powyżej warunków do odpowiedzialności w warunkach recydywy konieczne jest zachowanie pewnych ram czasowych. Przestępstwo „drugie” musi zostać popełnione w ciągu pięciu lat, liczonych od zakończenia odbywania kary za przestępstwo „pierwsze”.
Dopiero łączne spełnienie opisanych powyżej przesłanek powoduje odpowiedzialność sprawcy w warunkach recydywy. Jakie są tego konsekwencje ? Za przestępstwo popełnione w recydywie sąd może wymierzyć karę przewidywaną za ”przestępstwo drugie” w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. Zwróćmy uwagę na fakultatywny charakter tego zaostrzenia odpowiedzialności. Nie ma tutaj mowy o automatyzmie. Pomimo zaistnienia wszystkich warunków odpowiedzialności w ramach recydywy, sąd nie musi zastosować surowszego rygoru odpowiedzialności.
