Odszkodowania za błędy sądów karnych – poznaj swoje prawa !
Podobno nikt nie jest nieomylny, a nawet najlepiej zorganizowany system nie jest wolny od błędów, wymiar sprawiedliwości także. Zdarzają się sytuacje, kiedy nie tylko zatrzymano czy aresztowano osobę niewinną lecz także bardziej drastyczne sytuacje kiedy osoba niewinna odbyła karę! Następstwa tych niewątpliwie trudnych dla oskarżonego zdarzeń, łagodzone mają być dzięki przewidzianej w art. 552 kodeksu postępowania karnego instytucji pozwalającej uzyskać odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne odbytą karę, tymczasowe aresztowanie, a nawet zatrzymanie.
„§ 1. Oskarżonemu, który w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść.
§ 2. Przepis § 1 stosuje się także, jeżeli po uchyleniu skazującego orzeczenia postępowanie umorzono wskutek okoliczności, których nie uwzględniono we wcześniejszym postępowaniu.
§ 3. Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia powstaje również w związku z zastosowaniem
środka zabezpieczającego w warunkach określonych w § 1 i 2.
§ 4. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.”
Z treści powyższego przepisu widać, że przewidziano świadczenia mające rekompensować 3 rodzaje zdarzeń:
1) niesłuszne odbycie kary
2) niesłuszne wykonywanie środka zabezpieczającego
3) niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie
Pierwsze dwie kategorie wymagają pełnego procesu zakończonego prawomocnym orzeczeniem, dopiero zmiana tego prawomocnego orzeczenia, w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji powodująca uniewinnienie lub zmianę kary na łagodniejszą otwiera drogę do dochodzenia odszkodowania i zadośćuczynienia od Skarby Państwa.
Niewątpliwa niesłuszność tymczasowego aresztowania lub zatrzymania może zostać ustalona znacznie wcześniej bo już na etapie prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.
Dochodzone odszkodowanie służyć ma naprawieniu poniesionej szkody, rozumianej jako faktycznie poniesiona strata oraz utracone korzyści. Odszkodowanie ma wyrównać stan majątkowy poszkodowanego do poziomu w jakim znajdowałby się gdyby nie np. niesłuszne wykonanie kary pozbawienia wolności.
Więcej trudności sprawia uprawnienie do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jest to rodzaj odszkodowania za szkodę niematerialną, na którą składają się negatywne przeżycia psychiczne osoby, która niesłusznie odbywała karę.
Przepis art. 552 kodeksu postępowania karnego nie reguluje dochodzenia roszczeń w razie innych błędów wymiaru sprawiedliwości np. niesłusznego skazania na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, czy tez samego błędnego skazania. Szkody wyrządzone w ten sposób mogą być jednak dochodzone na zasadach określonych przepisami kodeksu cywilnego. Omawiana regulacja jest o tyle korzystna, iż nie wymaga wykazania winy po stronie wymiaru sprawiedliwości. Dla przykładu, już samo uniewinnienie w następstwie uwzględnienia kasacji otwiera drogę do skutecznego żądania odszkodowania za niesłusznie wykonywaną karę, nie trzeba wykazywać dlaczego, doszło do niesłusznego skazania, w szczególności nie ma konieczności wykazywania konkretnych błędów wymiaru sprawiedliwości.
