Właściwość miejscowa sądu karnego – co to jest i jak ją ustalić. Zasady podstawowe.
Czy wiesz jaki sąd karny jest właściwy do rozpoznania Twojej sprawy? Nasz kraj podzielony jest na województwa, te na powiaty, a w obrębie powiatu na gminy. Za podziałem na granice idzie podział kompetencji. Wójt gminy Wisznia Mała nie ma władzy w Gminie Kobierzyce i nie decyduje o życiu jej mieszkańców. Jego władza i możliwość działania ogranicza się do określonego terytorium. Podobnie jest w sądownictwie. Każdy sąd ma określone terytorium, na którym władne jest orzekać, jest tzw. okręg.
Można powiedzieć, że właściwość miejscowa to zdolność Sądu na danym terytorium do rozstrzygnięcia konkretnej sprawy. Nie należy mylić jej z właściwością rzeczową, o której opowiem Ci w następnym wpisie. Ustalenie Sądu właściwego ma szczególne znaczenie w wielu sytuacjach, o których Ci już opowiadałem:
- Gdy wnosisz prywatny akt oskarżenia, powinieneś go wnieść do właściwego sądu. – zobacz mój wpis o prywatnym akcie oskarżenia.
- Zażalenie na odmowę wszczęcia postępowania przygotowawczego oraz na umorzenie postępowania, wnosi się do sądu właściwego dla sprawy. – zobacz mój wpis o zażaleniu.
Skąd mam wiedzieć jaki sąd karny jest właściwy?
Musisz koniecznie znać regułę ogólną. Otóż właściwy jest ten sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo. Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Tym samym można powiedzieć, że są cztery sposoby wyznaczenia miejsca popełnienia przestępstwa:
- Tam gdzie skutek nastąpił: Kazimierz T. umieścił w autobusie jadącym z Wrocławia do Poznania bombę własnej roboty. Bomba wybuchła gdy autobus był na trasie pod Trzebnicą. Sądem właściwym będzie Sąd Rejonowy w Trzebnicy.
- Tam gdzie sprawca zaniechał działania: Jan zauważył, że Michał leży ciężko ranny na obrzeżach Środy Śląskiej. Nie wezwał pomocy, ani samemu nie pomógł. Zostawił Michała leżącego na drodze, a ten następnie zmarł. Jan popełnił przestępstwo przez zaniechanie (zaniechanie udzielenia pomocy) do której udzielenia miał prawny obowiązek. Sądem właściwym jest Sąd Rejowy w Środzie Śląskiej.
- Tam gdzie sprawca działał: Michał pobił Jana na ul. Jana Kazimierza we Wrocławiu. Właściwy miejscowo będzie Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia. Czyn popełniony został bowiem we Wrocławiu, a ul. Jana Kazimierza należy do Śródmieścia.
- Tam gdzie skutek miał nastąpić według zamiaru sprawcy: Kazimierz chciał, aby bomba w autobusie wybuchła w Poznaniu, ta ładunek zdetonował się jednak w Trzebnicy. Sądem właściwym będzie zatem Sąd Rejonowy w Trzebnicy oraz Sąd Rejonowy w Poznaniu.
Czy może być właściwy więcej niż jeden sąd?
Tak. Zgodnie ze wskazanymi wyżej regułami przestępstwo może być popełnione w okręgu więcej niż jednego sądu. Sprawca może działać w jednym miejscu, chciałby osiągnąć skutek w innym, a skutek zostanie osiągnięty po drodze. Wtedy właściwe są, aż trzy sądy. Co wtedy?
Zasada jest taka:
Przy przestępstwach ściganych z oskarżenia publicznego: Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze. Jest tzw. reguła wyprzedzenia. Momentem wszczęcia postępowania przygotowawczego jest chwila wydania formalnej decyzji o wszczęciu postępowania lub czas podjęcia pierwszej czynności gdy zachodzi pilna potrzeba podjęcia czynności w niezbędnym zakresie.
Gdy organ odmawia wszczęcia postępowania przygotowawczego: przysługuje Ci wtedy zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione w okręgu kilku sądów, właściwy jest ten, w okręgu którego siedzibę ma organ wydający postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania.
A co w postępowaniu prywatnoskargowym? Prywatny akt oskarżenia należy wnieść do właściwego sądu. Jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu więcej niż jednego sądu, to pokrzywdzony wybiera do którego z tych sądu chce wnieść sprawę.
Warto także zapamiętać, że jeżeli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym, a nie może mieć zastosowania reguła ogólna, właściwy jest sąd macierzystego portu statku.
Przykład: Na Bałtyku, na pełnym morzu, w trakcie rejsu statkiem wycieczkowym zarejestrowanym w Gdańsku pod Polską banderą, zostało popełnione przestępstwo. Sprawca ciężko pobił jednego z marynarzy. Nie da się jednak ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, ponieważ statek jest w ciągłym ruchu. Z tego też względu właściwy będzie sąd macierzystego portu statku, czyli Sąd Rejonowy w Gdańsku.
W kolejnych wpisach opowiem Ci co się dzieje, gdy reguły ogólne nie pozwalają na ustalenie właściwości. Opowiem Ci także co się stanie, gdy wniesiesz pismo do niewłaściwego organu. Przeczytaj:
- Właściwość sądu karnego – reguły pomocnicze.
- Właściwość miejscowa sądu w sprawach o naruszenie praw autorskich
Śledź zatem uważnie mojego bloga.