Odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie – art. 552 § 4 k.p.k.
Naprawienie szkody wyrządzonej skazanemu przez to, że odbywał karę pozbawienia wolności, której odbyć nie powinien wydaje się oczywiste. Przejrzysty jest również sam tryb służący ustaleniu tego kiedy możemy mówić o niesłusznie odbywanej karze, więcej o tym [tutaj].
Tymczasowe aresztowanie pod względem dolegliwości dla osoby izolowanej nie różni się znacząco od odbywania kary pozbawienia wolności. Ponieważ tymczasowe aresztowanie zazwyczaj stosuje się na wczesnym etapie postępowania, możliwe są sytuacje, w których aresztem objęte są osoby, których nie należało aresztować. Osoby takie nie mogą skorzystać z uprawnienia do odszkodowania za niesłuszne odbywaną karę ponieważ nie doszło do skazania tym samym nie miało miejsce odbywanie kary. W tym miejscu pojawia się przepis art. 552 § 4 k.p.k. :
„§ 4. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania.”
Podstawową różnicą w porównaniu do odszkodowania za niesłuszne skazanie jest wymóg niewątpliwej niesłuszności zastosowanego tymczasowego aresztowania, o tym za chwilę.
Podstawą do rozważań nad brakiem słuszności tymczasowego aresztowania jest wyrok uniewinniający osobę uprzednio tymczasowo aresztowaną. Nie oznacza to jednak automatycznego uznania tymczasowego aresztowania za niewątpliwie niesłuszne !
Przyjmując uproszczoną wersję wykładni stosowanej przez sądy, można stwierdzić, że za niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie uznaje się takie aresztowanie, które powoduje dolegliwości, których dana osoba nie powinna ponieść. Przykładem może być zastosowanie tymczasowego aresztowania, wobec osoby, co do której nie istnieje odpowiednio wysoki poziom prawdopodobieństwa, że popełniła dany czyn zabroniony. Niewątpliwą niesłuszność tymczasowego aresztowania ocenia się z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie. Oznacza to, że sąd wyrokujący w sprawie odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie „wie więcej” niż sąd wydający postanowienie o tymczasowym aresztowaniu. Takie rozwiązanie jest skuteczną przeciwwagą mającą chronić obywateli przed zbyt swobodnym podejściem organów ścigania do stosowania tymczasowego aresztowania.
Przy spełnieniu wszystkich wskazanych przesłanek, osobie tymczasowo aresztowanej służy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Dochodzone odszkodowanie służyć ma naprawieniu poniesionej szkody, którą rozumie się jako faktycznie poniesioną stratę oraz utracone korzyści. Mówiąc prościej odszkodowanie ma wyrównać to co z majątku aresztowanego ubyło wskutek tego aresztowania np. pieniądze wydane na opłacenie obrońcy, oraz to co przez fakt tymczasowego aresztowania nie wpłynęło do tego majątku, a w normalnych okolicznościach wpłynęłoby np. utracony zarobek.
Trudniejszym do określenia jest żądanie zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Jest to rodzaj odszkodowania za szkodę niematerialną, na którą składają się negatywne przeżycia psychiczne osoby, która niesłusznie odbywała karę.
W jakiej wysokości można spodziewać się zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłusznie tymczasowe aresztowanie ?
Nie ma prostego przelicznika według którego można wyliczyć wysokość należnego zadośćuczynienia, z pewnością nie będzie to prosty iloczyn stawki wyznaczonej za jeden dzień. Pod uwagę obok czasu izolacji brane są także okoliczności takie jak powstałą skaza na dobrym imieniu, ujemne skutki w wizerunku biznesowym, a także bardziej przyziemne jak rozłąka z bliskimi i krzywda nią wyrządzona. Zakres krzywdy jest czymś niewymierzalnym, indywidualnym dla każdego człowieka, powyższe elementy to jedynie przykłady okoliczności mogących składać się na krzywdę wyrządzoną niesłusznie tymczasowo aresztowanemu.
