Właściwość sądu okręgowego jako sądu I Instancji w sprawach karnych.
Sąd rejonowy orzeka w pierwszej instancji we wszystkich sprawach, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawą do właściwości innego sądu. W niektórych sytuacjach sądem I Instancji będzie Sąd Okręgowy. Wiążę się to z większą wagą niektórych przestępstw. Sprawy ich dotyczące są, choćby tylko teoretycznie, bardziej skomplikowane.
Sąd Okręgowy orzeka jako Sąd I instancji:
- W sprawach o zbrodnie określone w Kodeksie karnym oraz w ustawach szczególnych. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą. Pozostałe czyny zabronione nazywane występkami. Zbrodnią określoną w Kodeksie Karnym jest np.:
- Zbrodnia zabójstwa
- Zamach stanu
- Zamach na życie Prezydenta RP
- Pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem
- Handel ludźmi
- Fałszowanie pieniędzy
Zbrodnią określoną w przepisach szczególnych jest np.:
- Wytwarzanie, przetwarzanie albo przerabianie środków odurzających lub substancji psychotropowych albo przetwarzanie słomy makowowej, jeżeli przedmiotem czynu, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej – art. 53 ust. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
- Nielegalny obrót międzynarodowy i wewątrzwspólnotowy narkotykami, jeżeli przedmiotem czynu, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej albo czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej – art. 55 ust. 3 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
- Udzielanie lub nakłanianie małoletniego do użycia narkotyków – art. 59 ust. 2 Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.
- Trwałe uchylanie się od służby wojskowej w czasie mobilizacji lub wojny – art. 241 ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
- Sąd Okręgowy orzeka również jako Sąd I instancji w sprawach o określone występki z Kodeksu Karnego. Dotyczy to np.:
- Wszystkich przestępstw określonych w rozdziale XVI Kodeksu Karnego tj. przestępstw przeciwko Pokojowi, Ludzkości oraz przestępstw wojennych.
- Wszystkich przestępstw określonych w rozdziale XVII Kodeksu Karnego tj. przestępstw przeciwko Rzeczypospolitej Polskiej.
- Przestępstwa zamachu terrorystycznego (art. 140 k.k.), służby w obcym wojsku (art. 141 k.k.), zaciągu do obcego wojska (art. 142 k.k.).
- Dzieciobójstwo art. 149 k.k.
- Zabójstwo eutantyczne (art. 150 § 1 k.k.), namowa i pomoc do samobójstwa (art. 151 k.k.), przerwanie ciąży za zgodą i bez zgody kobiety ciężarnej (152 i 153 k.k.),
- Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, którego skutkiem jest śmierć człowieka (art. 156 § 3 k.k.)
- Udział w bójce i pobiciu, jeżeli skutkiem jest śmierć człowieka (art. 158 § 3 k.k.)
- Piractwo, czyli przejęcie przy użyciu podstępu lub gwałtu, bądź groźby ich użycia, kontroli nad statkiem wodnym lub powietrznym (art. 166 k.k.)
- Sabotaż komputerowy (art. 269 k.k.)
- Kradzież mienia w znacznej wartości (art. 278 w zw. z art. 294 k.k.)
- Pranie brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.)
- Sąd Okręgowy orzeka także w sprawach o występki, które z mocy przepisu szczególnego należą do właściwości sądu okręgowego. Wymienić tu możemy przestępstwo wywierania presji na dziennikarza oraz tłumienia lub utrudniania krytyki prasowej, bądź odwetu za krytykę prasową (art. 43 i 44 w zw. z art. 53 ust. 1 Ustawy Prawo prasowe).
- Ponadto sąd apelacyjny, na wniosek sądu rejonowego, może przekazać do rozpoznania sądowi okręgowemu, jako sądowi pierwszej instancji, sprawę o każde przestępstwo, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy.