Osoby represjonowane w okresie komunizmu w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego – możliwość rehabilitacji, unieważnienia represyjnych orzeczeń oraz dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia.
Czy wiesz, że jeśli Ty lub ktoś z Twojej najbliższej rodziny był w okresie od 1 stycznia 1944r. do 31 grudnia 1989 r. represjonowany przez reżim komunistyczny, poprzez wydanie przez organy ścigania lub organy sprawiedliwości orzeczenia w związku z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego albo z powodu takiej działalności jak też za opór przeciwko kolektywizacji wsi oraz obowiązkowym dostawom, masz prawo złożyć wniosek o unieważnienie takiego wyroku. Dzięki ustawie z dnia 23 lutego 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tekst jedn. Dz.U.2014.1851) otwarta została możliwość zrehabilitowania osób represjonowanych przez reżim.
Stwierdzenie nieważności takiego orzeczenia jest równoznaczne z uniewinnieniem. Nieważność wyroku stwierdza Sąd Okręgowy, w którego okręgu (patrząc dzisiaj) wydano zostało przez organ I instancji orzeczenie, które jest przedmiotem postępowania o unieważnienie.
Stwierdzenie nieważności następuje na wniosek. Podmiotem uprawnionym do złożenia wniosku jest:
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- Minister Sprawiedliwości
- Prokurator
- Organizacja zrzeszająca osoby represjonowane
- Osoba represjonowana
- Osoba uprawniona do składania na korzyść osoby represjonowanej środków odwoławczych
- W sytuacji gdy osoba represjonowana zmarła, jest nieobecna w kraju lub chora psychicznie, wniosek może zostać złożony także przez jej krewnego w linii prostej, przysposabiającego lub przysposobionego, rodzeństwo oraz małżonka.
Stwierdzeniu nieważności orzeczenia nie stoi na przeszkodzie fakt, iż kara została w całości lub w części wykonana lub zastosowana została amnestia, abolicja, zatarcie skazania, akt łaski, przedawnienie, zadośćuczynienie, osoba represjonowana zmarła. Chodzi tu bowiem przede wszystkim o rehabilitację osoby walczącej z reżimem komunistycznym. W tym celu, Sąd może na wniosek orzec również o podaniu treści postanowienia do publicznej wiadomości.
Razem z wyrokiem, osobie represjonowanej często zabierano mienie. Osoby skazane traciły też mieszkania. Osobie uprawnionej, w przypadku stwierdzenia nieważności takiego orzeczenia, zwraca się z mienie, którego przepadek lub konfiskatę orzeczono na rzecz Skarbu Państwa, oraz przedmioty zatrzymane w toku postępowania. W razie niemożności ich zwrotu, ich wartość wypłaca się ze środków Funduszu Reprywatyzacji.
Warto żebyś wiedział, że osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania orzeczenia albo decyzji.
Ważne! W razie śmierci osoby represjonowanej uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców tej osoby.
Żądanie odszkodowania lub zadośćuczynienia należy zgłosić w Sądzie, który wydał uprzednio postanowienie o unieważnieniu orzeczenia, w terminie roku od dnia jego uprawomocnienia się.
Koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.
