Czy przestępstwa mogą się przedawnić?
Przedawnienie przestępstwa, inaczej ustanie jego karalności, polega na tym, że po upływie określonego czasu od chwili popełnienia przestępstwa sprawca uniknie odpowiedzialności karnej za jego popełnienie.
Nie ma jednakowego terminu przedawnienia dla wszystkich przestępstw. To w jakim terminie przedawniają się poszczególne przestępstwa wyjaśnię Ci w dalszej części wpisu. Najpierw postaram się wyjaśnić jak dokładnie działa instytucja przedawnienia (ustania karalności)
Jeśli do chwili upływu czasu, po którym karalność przestępstwa ustaje, nie wszczęto postępowania karnego, to już nie będzie wolno go wszcząć. Innymi słowy po upływie karalności nie wolno rozpocząć sprawy o przedawnione przestępstwo.
Przedawnienie przestępstwa a postępowanie karne
Ustanie karalności ma także wpływ na toczące się już postępowanie. Jeśli przestępstwo przedawni się już w toku sprawy, to sąd lub prokurator powinni sprawę umorzyć. Zatem w wypadku, kiedy upływ terminu karalności jest bliski, korzystną dla oskarżonego strategią jest przedłużanie postępowania. Jeśli nie zostanie prawomocnie skazany do czasu, kiedy przestępstwo się przedawni, nie będzie można dalej prowadzić przeciwko niemu postępowania karnego, nawet jeśli wszystkie dowody wskazują na to, że faktycznie jest on sprawcą przestępstwa. Jednak w przypadku, gdy postępowanie zostało już wszczęte (czyli sprawa jest już w toku) termin karalności ulega wydłużeniu. Szczegóły poniżej.
Organ prowadzący postępowanie powinien brać okoliczności upływu terminu karalności przestępstwa z urzędu. Tzn. oskarżony nie musi w jakiś specjalny sposób „podnosić zarzutu przedawnienia” żeby uniknąć skazania. Nie oznacza to, że w odpowiednim momencie warto tą okoliczność podnieść i wskazać sądowi lub prokuraturze, ponieważ może być tak, że osoby prowadzące sprawę omyłkowo nie zwrócą uwagi na tę okoliczność.
Kiedy następuje ustanie karalności (przedawnienie) przestępstwa?
Termin, w którym ustaje karalności określonych przestępstw zależy powagi tego przestępstwa. Kodeks karny został tak skonstruowany, że najbardziej poważne przestępstwa są zagrożone najbardziej surową karą. Dlatego im, wyższa kara przewidziana za dane przestępstwo, tym dłuższy okres musi upłynąć zanim ściganie tego przestępstwa ulegnie przedawnieniu.
Zgodnie z art. 101 kodeksu karnego karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło:
- 30 lat – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
- 20 lat gdy czyn stanowi inną zbrodnię (czyli zagrożony jest karą pozbawienia wolności, której dolna granica wynosi co najmniej 3 lata)
- 15 lat gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
- 10 lat gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
- 5 lat gdy chodzi o pozostałe występki.
W przypadku, gdy już zostało wszczęte postępowanie karne i to czy się przeciwko osobie sprawcy okresy przedawnienia ulegają wydłużeniu o 10 lat.
Nieco inaczej wyglądają zasady przedawnienia w zakresie przestępstw przeciwko wolności i seksualności, w których pokrzywdzonym jest małoletni, zbrodni przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstw wojennych, a także niektórych przestępstw popełnionych przez urzędników państwowych.
Przedawnienie karalności przestępstw z oskarżenia prywatnego.
Znacznie krótsze terminy przedawnienia dotyczą także przestępstw ściąganych z tzw. prywatnego oskarżenia. Karalność takiego przestępstwa ustaje z upływem roku od czasu, od chwili, kiedy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. Należy pamiętać, że wszczęcie postępowania in personam w sprawie prywatnoskargowej przedłuża okres „przedawnienia” przestępstwa o 5 lat.
