Co oznacza status młodocianego i co się z nim wiąże.
Jesteś młodym człowiekiem, który popełnił przestępstwo? Jeśli tak, jest duże prawdopodobieństwo, że masz status młodocianego. W tym wpisie powiem Ci kiedy będziesz traktowany jak młodociany, wyjaśnię Ci Twoje prawa oraz wskażę możliwe konsekwencje związane z byciem młodocianym sprawcą. Dobrze żebyś znał swoje prawa.
Młodociany, czyli niepełnoletni?
Pojęcie „młodociany” jest nieostre. W języku potocznym gdy słyszysz „młodociany” myślisz pewnie, że to ktoś niepełnoletni. Język prawny różni się jednak od języka potocznego. Żeby uniknąć niepotrzebnych problemów związanych z rozumieniem tego pojęcia, ustawodawca zdefiniował je w art. 115 § 10 Kodeksu Karnego w ten sposób:
„Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat”.
Jak widzisz, ustawodawca oparł definicję na kryterium wieku. Oznacza to, iż nie ma znaczenia czy chcesz być młodocianym czy nie ani jaki jest Twój stopień rozwoju psychicznego. Na uzyskanie tego statusu nie masz żadnego wpływu. Zauważ także, że możesz być już pełnoletni, a i tak mieć przymiot młodocianego.
Kiedy będziesz traktowany jako młodociany?
W kodeksowej definicji ustawodawca zawarł dwa warunki, których łączne spełnienie jest konieczne abyś został uznany za młodocianego. Po pierwsze, w chwili popełnienia czynu zabronionego nie możesz mieć ukończonych 21 lat. Pomiędzy dokonaniem przestępstwa, a orzekaniem w pierwszej instancji może minąć jednak dużo czasu. Z tego też względu ustawodawca wprowadził drugi warunek, którym jest nieukończenie w czasie orzekania 24 lat.
Dla przykładu: Jeśli popełniłeś przestępstwo kradzieży w wieku 19 lat, a orzeczenie sądu zapada gdy masz lat 22, to według Kodeksu Karnego jesteś młodocianym.
Skoro wiesz już kim jest młodociany, przejdźmy do tego co wiąże się z jego statusem.
Młodociany to szczególna kategoria sprawcy czynu zabronionego.
Z jednej strony, odpowiada on na normalnych zasadach jak każdy dorosły sprawca, z drugiej jednak, ustawodawca położył większy akcent na wychowanie sprawcy niż na jego surowe ukaranie. Ogólna dyrektywa wymiaru kary zawarta w art. 54 § 1 k.k. stanowi, iż sędzia wymierzając karę młodocianemu kieruje się przede wszystkim tym aby sprawcę wychować.
Uwaga: Nie oznacza to jednak, iż sędzia z automatu zastosuje karę bardzo łagodną czy nawet jedynie symboliczną. Kara nie spełni celów wychowawczych, jeżeli będzie nadmiernie złagodzona. Przeciwnie, sędzia musi mieć na względzie to, iż niska kara na granicy faktycznej bezkarności, pogłębi tylko demoralizację sprawcy. Czasami cel wychowawczy spełnić może jedynie kara surowsza niż w normalnych wypadkach.
Z drugiej strony, zgodnie z art. 60 k.k., Sędzia orzekający w Twojej sprawie, może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary nawet jeśli nie wynika to bezpośrednio z przepisów prawa. Oznacza to, jeśli jesteś młodocianym, Sędzia zawsze może orzec karę poniżej dolnej granicy jaką za dane przestępstwo przewiduje ustawa karna, o ile przemawiają za tym względy wychowawcze, a oprócz nich także ogólne zasady wymiaru kary.
Czy młodociany zawsze może liczyć na łagodniejszą karę?
Miej na uwadze, że w przypadku zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, czyli popularnych „zawiasów” okres próby w stosunku do sprawcy młodocianego został wydłużony i wynosi od 3 do 5 lat. Okres próby to okres w którym powinieneś zachowywać się praworządnie, pod groźbą podjęcia zawieszonego postępowania. Dla sprawców młodocianych okres ten jest jak widać długi, co ma odciągać ich od popełniania nowych przestępstw.
Ponadto, jeśli jako młodociany popełniłeś przestępstwo umyślne (czyli chciałeś je popełnić lub przewidując możliwość popełnienia godziłeś się na to) to zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności Sąd obowiązkowo nałoży na Ciebie dozór kuratora lub innej osoby godnej zaufania (art. 73 § 1 i 2 Kodeksu Karnego).
Jak widzisz status młodocianego niesie ze sobą wiele konsekwencji, które nie zawsze są dla Ciebie korzystne. Z jednej strony Sędzia może wobec Ciebie zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, z drugiej jednak wydłużony okres próby przy zawieszeniu stosowania kary. Z kolei nastawienie na wychowanie sprawcy może w zależności od indywidualnej sytuacji oznaczać zarówno łagodniejsze jak i dużo surowsze traktowanie.