Opowiadałem Ci już o postępowaniu w sprawach z oskarżenia prywatnego. Musisz jeszcze wiedzieć o jednej ważnej rzeczy.
W sprawach z oskarżenia prywatnego nie bierze udział prokurator, czyli oskarżyciel publiczny. Oskarżyciel prywatny to osoba pokrzywdzona przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego. Oskarżycielem jest wiec osoba ściśle związana z całym zdarzeniem oraz procesem karnym. Jak już wiesz, niestawiennictwo oskarżyciela, które jest nieusprawiedliwione, powoduje umorzenie postępowania. Domniemywa się bowiem, że odstępuje on od popierania oskarżenia. Co jednak gdy oskarżyciel prywatny umrze w trakcie postępowania?
W przypadku śmierci oskarżyciela prywatnego Sąd z urzędu zawiesza postępowanie. Zauważ, że Sąd zawiesi, a nie umorzy postępowanie. Oznacza to, że postępowanie będzie się mogło dalej toczyć. Ma to miejsce gdy w prawa zmarłego oskarżyciela prywatnego wstąpią osoby dla niego najbliższe lub osoby będące na jego utrzymaniu. Przepisy kodeksu postępowania karnego dają im takie uprawnienie.
Osobą najbliższą jest: małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2014r. V KK 247/13: „Wyłącznie osobom wymienionym w treści art. 115 § 11 KK przysługuje prawo realizacji uprawnień pokrzywdzonego w razie jego śmierci, zgodnie z art. 52 KPK. Zakres tych uprawnień nie może być w drodze wykładni rozszerzany na jakiekolwiek inne podmioty. Były małżonek nie spełnia kryteriów, o których jest mowa w art. 115 § 11 KK, nie ma tym samym legitymacji do złożenia w trybie art. 52 § 1 KPK wniosku o ściganie”.
Osoby te mogą wstąpić w prawa zmarłego w terminie zawitym 3 miesięcy od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego.
Postępowanie powinno ulec zawieszeniu również wtedy, gdy umrze jeden z kilku oskarżycieli prywatnych. W innym wypadku naruszone byłyby prawa osób najbliższych zmarłego, które mogłyby chcieć dalej kontynuować proces.
Musisz wiedzieć, że termin zawity 3 miesięcy liczy się od dnia śmierci oskarżyciela prywatnego. Sąd powinien pouczyć przynajmniej jednego uprawnionego, o możliwości wstąpienia w prawa oskarżyciela. Co więcej, termin 3 miesięcy jest terminem zawitym, co oznacza, iż można go z ważnych powodów przywrócić w przypadku jego naruszenia. Przyczyną przywrócenia może być m.in. brak pouczenia przez Sąd.
Jeżeli żadna z osób najbliższych, bądź osób znajdujących się na utrzymaniu oskarżyciela prywatnego nie zdecyduje się na wstąpienie w jego prawa, dojdzie do powstania negatywnej przesłanki postępowania wskazanej w art. 17 § 1 pkt 11. W tej sytuacji Sąd umorzy postępowanie.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 listopada 2006r. WZ 27/06: „Podstawa zawieszenia postępowania określona w art. 61 § 1 KPK (także w zw. z art. 58 § 2 KPK), jest o tyle szczególna w stosunku do określonej w art. 22 § 1 KPK, że w sytuacji wskazanej w art. 61 § 2 KPK, postępowanie podlega umorzeniu bez uprzedniego jego podjęcia”.
