Pomocnictwo w dokonaniu czynu zabronionego a współsprawstwo
Analizując treść artykułu 18 kodeksu karnego zauważamy rozróżnienie na przewidziane w paragrafie pierwszym współsprawstwo i pomocnictwo opisane w paragrafie trzecim.
„Art. 18 k.k. § 1. Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.§
§ 2. Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego.
§ 3. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.”
Różnica pomiędzy wskazanymi formami zjawiskowymi popełnienia przestępstwa wydaje się oczywista. Pomocnik to osoba ułatwiająca popełnienie czynu zabronionego a współsprawca to osoba, która popełnia przestępstwo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą.
Praktyka pokazała, iż częste są sytuacje, w których powstają uzasadnione wątpliwości czy dane zachowanie osoby jedynie ułatwiało popełnienie przestępstwa czy już stanowiło wkład nakazujący przyjąć istnienie współsprawstwa.
Dla przykładu osoba stojąca na czatach podczas dokonywanej kradzieży z włamaniem, niewątpliwie ułatwia sprawcy popełnienie czynu zabronionego, jednak jej zachowanie nie jest tożsame z zachowaniem sprawcy dokonującego przestępstwa kradzieży z włamaniem. W świetle tej koncepcji mamy do czynienia z pomocnictwem.
Inna koncepcja przy rozróżnieniu pomocnictwa i współsprawstwa kładzie nacisk na stosunek danej osoby do popełnianego przestępstwa. W naszym przykładzie, jeżeli stojący na czatach uważa przestępstwo za „swoje” tj. ma poczucie, że jego zachowanie jest jednym z równorzędnych elementów koniecznych do popełnienia przestępstwa, wówczas należy przyjąć, że mamy do czynienia za współsprawstwem. Mówiąc nieco prościej kluczowe jest czy dana osoba uważa się za pomocnika czy też za współsprawcę.
Jeszcze inna z wiodących teorii, granicy pomiędzy pomocnictwem a współsprawstwem każe szukać w istotności wkładu danej osoby w popełnienie przestępstwa. W omawianym przykładzie, jeżeli bez udziału stojącego na czatach nie dałoby się dokonać przestępstwa lub konieczna byłaby zmiana sposobu jego popełnienia, wówczas należy uznać jego wkład za istotny i przyjąć formę współsprawstwa.
Niezależnie od przedstawionych wyżej poglądów, ocenę czy mamy do czynienia z pomocnictwem czy współsprawstwem należy przeprowadzić zawsze indywidualnie dla konkretnego przypadku.
Przyjecie pomocnictwa jest niewątpliwie korzystniejszym wariantem, ponieważ otwiera możliwość ubiegania się o nadzwyczajne złagodzenie kary.
