Jesteś pokrzywdzonym? O to kiedy masz prawo do państwowej kompensaty za swoją krzywdę!
Jako pokrzywdzony powinieneś korzystać ze swoich praw i brać aktywny udział w procesie. Opowiadałem Ci już, że warto domagać się naprawienia szkody wynikłej z popełnionego przestępstwa. Pokrzywdzony ma bowiem prawo zwrócić się do sądu, aż do zamknięcia przewodu sądowego na rozprawie głównej z wnioskiem o orzeczenie w wyroku skazującym obowiązku naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.Nie zawsze jednak uda się uzyskać odszkodowanie.
Zapamiętaj: Pokrzywdzonemu, który wskutek przestępstwa, zmarł, doznał obrażeń ciała lub rozstroju zdrowia określonych w art. 156 § 1 lub 157 § 1 kk i nie uzyskał odszkodowania od sprawcy lub z innych źródeł służy prawo domagania się kompensaty na podstawie ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw (tekst jedn. Dz.U.2016 poz. 325 z późn. zm.). Przyznanie tej rekompensaty ma jednak charakter wyjątkowy. O to najważniejsze informacje, o których powinieneś wiedzieć:
1. Kiedy można ubiegać się o kompensatę?
O kompensatę można ubiegać się tylko, jeżeli w wyniku przestępstwa doszło do śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu oraz naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwających dłużej niż 7 dni (tzw. średni uszczerbek). Drugim koniecznym warunkiem jest niemożność uzyskania odszkodowania i zadośćuczynienia z innych źródeł. Kompensatę przyznaje się jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub innych kosztów, od sprawcy lub sprawców czynu zabronionego, z tytułu ubezpieczenia lub ze środków pomocy społecznej, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy czynu zabronionego zostali ustaleni. Ponadto kompensatę przyznaje się tylko, jeżeli czyn zabroniony został popełniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na szkodę osoby mającej miejsce stałego pobytu na tym terytorium lub na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Przepisy ustawy mają zastosowanie do przestępstw popełnionych od dnia 1 lipca 2005 r.
2. Kto może się ubiegać o kompensatę?
Kompensatę przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej lub prokuratora. O kompensatę może ubiegać się ofiara przestępstwa oraz osoba najbliższa ofiary – są to tzw. osoby uprawnione. Termin „ofiara” nie jest równoznaczny z pokrzywdzonym w znaczeniu procesowym. Nie wchodząc jednak w doktrynalne rozważania przyjmijmy, że ofiarą jest jedynie osoba fizyczna która na skutek czynu zabronionego poniosła śmierć lub ciężki/średni uszczerbek na zdrowiu. Przez osobę najbliższą rozumiemy małżonka lub osobę pozostającą z ofiarą we wspólnym pożyciu (konkubinat), wstępnego lub zstępnego ofiary oraz osobę pozostającą z ofiarą w stosunku przysposobienia. Jeżeli osobą uprawnioną jest osoba nieporadna, w szczególności ze względu na wiek lub stan zdrowia, jej prawa może wykonywać osoba, pod której pieczą osoba uprawniona pozostaje.
3. Jak ubiegać się o kompensatę?
Aby otrzymać kompensatę należy złożyć wniosek. Wniosek o kompensatę składa się do organu orzekającego w terminie 3 lat od dnia ujawnienia się skutków czynu zabronionego, nie później jednak niż w terminie 5 lat od dnia jego popełnienia, pod rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty. Po upływie wskazanych terminów ubieganie się o kompensatę nie będzie możliwe, są to bowiem terminy nieprzywracalne. Uczestnikami postępowania są wyłącznie osoba uprawniona i prokurator.
Wniosek o kompensatę zawiera:
1) imię, nazwisko i adres miejsca stałego pobytu osoby uprawnionej, a w przypadku gdy ofiara poniosła śmierć, także jej ostatni adres miejsca stałego pobytu;
2) numer identyfikacyjny PESEL osoby uprawnionej oraz ofiary, która poniosła śmierć, jeżeli go posiadają albo posiadały;
3) wskazanie daty i miejsca popełnienia czynu zabronionego stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego zwięzły opis, z podaniem skutków;
4) informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków utrzymania;
5) oświadczenie osoby uprawnionej, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania lub świadczenia ze źródeł lub tytułów, o których mowa w art. 5;
6) uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia, o którym mowa w pkt 5 oraz w ust. 3.
Do wniosku o kompensatę należy dołączyć odpis zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, odpisy orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłych dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.
Jeżeli o kompensatę ubiega się osoba najbliższa ofiary, dołącza ona do wniosku dokumenty potwierdzające fakt pozostawania osobą najbliższą ofiary, która poniosła śmierć, lub, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, oświadczenie o pozostawaniu z nią we wspólnym pożyciu.
Wniosek oraz dołączone do niego dokumenty nie wymagają legalizacji ani żadnej innej równoważnej czynności.
Wniosek podlega opłacie stałej w wysokości 40,00 PLN.
4. W jakiej wysokości przysługuje kompensata?
Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej wyłącznie utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty związane z leczeniem i rehabilitacją, koszty pogrzebu, będące skutkiem czynu zabronionego. Kompensata nie może jednak przekroczyć 25 000 zł, a gdy ofiara poniosła śmierć – kwoty 60 000 zł.Swoje żądanie należy poprzeć stosownymi dowodami (np.: fakturami za leczenie). Ustawodawca wprowadził jednak bardzo ważną zasadę!Jeżeli w sprawie o przyznanie kompensaty sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w ramach w/w kwot zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.
5. Kiedy nie przyzna się kompensaty?
Kompensaty nie przyznaje się lub przyznaje w zmniejszonej wysokości, proporcjonalnie do stopnia przyczynienia się ofiary do popełnienia czynu zabronionego. Kompensaty nie przyznaje się, jeżeli ofiara była współsprawcą czynu zabronionego, z którego skutku wywodzi swoje prawo do kompensaty, lub godziła się na ryzyko doznania skutków czynu zabronionego. Kompensaty nie przyznaje się gdy czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia oraz gdy czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego.
6. Jaki sąd jest właściwy do rozpoznania naszego wniosku?
Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby uprawnionej, zwany dalej „organem orzekającym”. Orzeka on w oparciu o przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym. Jeżeli nie można ustalić miejsca stałego pobytu osoby uprawnionej lub osoba ta ma miejsce stałego pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, właściwy jest sąd, w którego okręgu popełniono czyn zabroniony.Jeżeli natomiast nie można ustalić właściwości miejscowej sądu w sposób określony powyżej organem orzekającym jest sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. W sprawach o przyznanie kompensaty skarga kasacyjna nie przysługuje. Kompensata wypłacana jest przez sąd rejonowy, który wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty, w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Wypłata następuje ze środków budżetu państwa.
7. Zwrot kompensaty
Zasada ogólna mówi, że osoba, której przyznano kompensatę z naruszeniem przepisów ustawy, jest obowiązana ją zwrócić. Niezwłocznie po ujawnieniu się okoliczności, iż kompensatę przyznano z naruszeniem ustawy prokurator prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawie o czyn zabroniony, wzywa osobę, której przyznano kompensatę, do jej zwrotu w terminie 30 dni od dnia otrzymania wezwania. Jeżeli osoba uprawniona nie zwróci kompensaty w terminie, Skarbowi Państwa przysługuje w stosunku do niej roszczenie o zwrot kompensaty. Powództwo dotyczące roszczenia o zwrot kompensaty wytacza w postępowaniu cywilnym prokurator.
W razie przyznania osobie uprawnionej kompensaty Skarb Państwa ma roszczenie zwrotne do sprawcy lub sprawców przestępstwa, na skutek którego ofiara poniosła śmierć albo doznała ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. Sprawcy, ponoszą odpowiedzialność solidarną z tytułu roszczenia zwrotnego na rzecz Skarbu Państwa. Powództwo dotyczące roszczenia wytacza w postępowaniu cywilnym prokurator.
W kolejnym wpisie pokażę Ci wzór wniosku. Śledź zatem mojego bloga!
